بررسی میزان همبستگی معنایی بین عنوان و پیش‌نمونه در درس‌های فارسی اول تا ششم دبستان: رویکرد زبان‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، پردیس شهید مفتح، دانشگاه فرهنگیان، تهران

چکیده

معنا و ماهیت آن نیز مسأله اصلی زبانشناسی شناختی است که حاصل تجربۀ حسی است و از حواس پنجگانۀ بینایی، گویایی، بساوایی، چشایی و بویایی به دست می‌آید. در واقع، نظریۀ شناخت حسی قلب زبانشناسی شناختی است. در معنی‌شناسی شناختی نیز بر خلاف معنی‌شناسی منطقی، به ساخت مفهومی یا شناختی توجه می‌گردد که از طریق تجربه از جهان دریافت می‌شود. یکی از نظریه‌‌های مربوط به این حوزۀ نیز نظریۀ پیش‌نمونگی است که بر اساس پیش‌نمونه‌های مشترک قرار دارد که در مقابل نظریۀ مشخصه‌های معنایی قرار دارد که بر مبنای دو ارزش {+} یا {-} استوار است. هدف این پژوهش کشف پیش‌نمونه‌های مشترک عنوان درس‌های فارسی اول تا ششم دبستان بر اساس معیارهای پیش‌نمونگی مثل استنباط، انطباق، شاخصیت، بسامد و ترتیب است. روش پژوهش کیفی‌کمی، نوع آن توصیفی‌تحلیلی و رویکرد آن زبانشناختی است. حجم نمونه نیز تمام عناوین کتاب‌های فارسی اول تا ششم بوده است. داده‌ها نیز بر اساس طیف لیکرت درجه‌بندی شده و درصد همبستگی معنایی میان عناوین و پیام‌ها یا پیش‌نمونه‌ها به ترتیب شامل درجات متوسط 32%، کم 31%، زیاد 22%، خیلی کم 12% و خیلی زیاد 3% بوده که به طور کلی، این همبستگی متوسط رو به پایین است. از یافته‌های فوق می‌توان اینگونه استنباط کرد عناوین در بیان پیام درس صراحت معنایی زیادی ندارد. این دشواری می‌تواند منجر به عدم درک متن شود و مشکلاتی در آموزش و یادگیری پدید آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
آریان‌پور، امیرحسین (1380). دربارۀ جامعه‌شناسی هنر. تهران:  نشر گسترده.
پرهیزگار، محمد رضا (1383). معنی­شناسی پیش­الگویی؛ نگرش و آزمایش. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز (ویژه‌نامۀ زبان انگلیسی و زبان‌شناسی)، 21(1)، 21-12.
تاجیک، محمدرضا (1377). گفتمان، پادگفتمان و سیاست. تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی .
جهانگیری، نادر (1378). زبان بازتاب زمان، فرهنگ و اندیشه (مجموعه مقالات).تهران: انتشارات آگاه.
شاه­حسینی، فائقه (1390). پیش­نمونه­های زبانی و کاربرد آن‌ها در شناخت جهان خارج. زبان و ادب فارسی. 3(7)، 166-151.
گلفام، ارسلان و یوسفی­راد، فاطمه (1381). زبانشناسی شناختی و استعاره. تازه­های علوم شناختی. 4(3)، 64-59.
References
Arianpour, A. H. (2010). About the sociology of art. Tehran: Broad Publishing. [In persian]
Croft, W. & Cruse, D. A. (2003). Cognitive linguistics. Cambridge: Cambridge university press.
Evans, V. & Green, M. (2006) Cognitive linguistics: an introduction. Edinburg university press Ltd.
Geeraerts, D. (2006). Cognitive linguistics: basic reading. Berlin. New York.
Geeraerts, D. (1997). Diachronic prototype semantics: a contribution to historical lexicology. Oxford: Clarendon press.
Golfam, A. & Yousefirad, F. (2001). Cognitive linguistics and metaphor. Cognitive science news. 4(3), 64-59. [In persian]
Jahangiri, N. (1378). Language reflection of time, culture and thought (a collection of articles). Tehran: Aware Publications. [In Persian]
Parhizgar, M. R. (1383). “semantics of prototype; Attitude and experiment”. Journal of Social and Human Sciences of Shiraz University (English Language and Linguistics Special), 21(1), 12-21. [In persian]
Shah-Hosseini, F. (2010). “Linguistic prototypes and their application in knowing the outside world”. Persian language and literature. 3(7), 166-151. [In persian]
Tajik, M. R. (1377). Discourse, counter-discourse and politics. Tehran: Human Sciences Research and Development Institute. [In persian]