مفهوم‌سازی «تعارف» در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

تعارف از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویت فرهنگی ایرانیان و عنصر اصلی ادب آیینی فارسی است و نقش مهمی را در ارتباطات ایرانیان و ارتباطات بین فرهنگی میان ایرانیان و غیرایرانیان ایفا می‌کند. شناسایی تعارف یکی از امکان‌ها و شرایط عمده در شناسایی وضعیت فرهنگ و زندگی روزمره ایرانی است. این مقاله با بهره‌گیری از جامعه‌شناسی صوری زیمل و نظریه کنش گفتار آستین در زبان‌شناسی به بررسی جایگاه «تعارف ایرانی» در آموزش زبان فارسی و پیچیدگی‌های کلامی آن می‌پردازد. تعارف، علی رغم در هم تنیدگی با زبان و فرهنگ ایرانی، در پژوهش های زبان و فرهنگ ایرانی به عنوان زبان دوم چندان مورد توجه نیست. تعارف ایرانی جنبه های مختلف و متعددی دارد و به نسبت موقعیت، سن، تحصیلات و سطح اجتماعی افراد متغیر است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان آگاهی و دیدگاه فارسی‌آموزان خارجی از یادگیری تعارفات ایرانی هنگام قرارگیری آن‌ها در شرایط مختلف است و نیز روش تحقیق به صورت مصاحبه غیر حضوری با فارسی آموزان خارجی انجام شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد. میزان آگاهی بسیاری از فارسی‌آموزان خارجی برای یادگیری تعارفات ایرانی زیاد بود و آموزش تعارفات ایرانی را برای ارتقاء کیفیت یادگیری زبان فارسی الزامی دانستند. به دلیل ناآشنایی زبان‌آموزان غیرفارسی‌زبان با تعداد محدودی از ساختارهای اجتماعی تعارف و کنش‌های گفتاری با مشکل مواجهه می شدند. هم‌چنین یافته‌ها نشان می‌دهد که آشنایی با سازوکار فرهنگی تعارف، موجب دریافت بهتر پیام‌های تعارف توسط فارسی‌آموزان می‌شود به‌طوری که در تقویت ارتباطات اجتماعی می‌توانند آگاهانه از آن استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
آزاد ارمکی، تقی و محمد بیکران بهشت (1389). «تعارف در زیست روزمرۀ ایرانی». برگ  فرهنگ، 22: 209-196.
خورشیدنام، عباس (1389). «دربارۀ تعارف». برگ فرهنگ، 22: 195-182.
دانشگر، محمد (1381). تعارف و فرهنگ آن نزد ایرانیان. نامه پارسی، 7(2): 72 -57.
درکیج، منیر (1386).  «چرا خارجی‌ها تعارف فارسی را نمی‌فهمند؟»، نامۀ پارسی، 12(2):
:42-17.
دهخدا، علی‌اکبر (1385). فرهنگ لغت دهخدا، زیر نظر جعفر شهیدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
ساجدی، ابوالفضل (1381). «نظریۀ کنش گفتاری آستین و فهم زبان قرآن». قبسات، شمارۀ 25، 130 -122.
سرنا، کارلا (1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران: سفرنامۀ مادام کارلا سرنا، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی، تهران: انتشارات زوار.
شاردن، ژان (1350). سیاحت‌نامه شاردن. ترجمۀ محمد عباسی، تهران: انتشارات امیرکبیر
ﺷﺎﻣﻠﻮ، احمد (1379). ﻛﺘﺎب ﻛﻮﭼﻪ. ﺗﻬﺮان، انتشارات ﻣﺎزﻳﺎر
ﺻﺪری اﻓﺸﺎر، غلامحسین، ﺣﻜﻤﻲ، نسترن (). 1375، ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻲ اﻣﺮوز، ﺗﻬﺮان، انتشارات ﻛﻠﻤﻪ
ﻋﺴﺠﺪی، مینو (1379). 1379، ﻣﻘﺎیسه ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺎرف ﻓﺎرﺳﻲ و ﻟﻴﻤﺎ در ﭼﻴﻨﻲ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ زﺑﺎن‌ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻈﺮی و ﻛﺎرﺑﺮدی، ﺗﻬﺮان: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی
ﻋﺸﻘﻮی، ملیحه (1387). «ﺿﺮورت آﻣﻮزشﻫﺎی ﺗﻌﺎرف اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ‌آموزان خارجی»، مجموعه مقالات سمینار آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان، دانشگاه علامه طباطبایی، 269-281
علیرضایی، شایلی (1387). تعارف در فرهنگ مردم ایران،  نجوای فرهنگ، شماره 9، 101-114
فایکا، زورن (1395). «ادب و تعارف در ایران، پژوهش‌های ایران‌شناسی». 6(1): 123-105.
معین، محمد، 1382، فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات راه رشد
نوردن، هرمان (1356). زیر آسمان ایران، ترجمۀ ح. سمیعی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
هاشمی، محمدرضا، آذر حسینی فاطمی و صبا دوائی (1390). «مقایسۀ مرزبندی‌های فرهنگی- اجتماعی «تعریف و تمجید» در زبان انگلیسی و فارسی». مطالعات زبان و ترجمه­، 44(1): 25-38.
References
Ambady, N., Koo, J., Lee, F., & Rosenthal, R. (1996). More than words: Linguistic and nonlinguistic politeness in two cultures. Journal of Personality and Social Psychology, (70): 996-1011.
Austin, J. (1962). How to do things with words (The William James Lectures delivered in Harvard University in 1955) edited by J. O. Urmson. Un vol. 19 x 12,5 de IX- 167 pp. Oxford, Clarendon Press. (distributor: Harvard University Press).
Council of Europe. (2009). The Common European Framework in its political and educational context. Strasbourg: Language Policy Division of Council of Europe.
D’Amico-Reisner, L., & Huber, L. (1983), ‘How to arrange for social commitments in American English: the invitation ‘, in Wolfson and Judd (1983), 116-28.
Goffman, E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life. New York: Doubleday: Garden City.
Kerbrat-Orecchioni, C. (2012). Politeness variations and constants in France, from the classic age to today. In M. Bax & D. Z. Kádár (Eds.), Understanding Historical (Im) Politeness: Relational linguistic practice over time and across cultures (pp. 131-153). Amsterdam: John Benjamin Publishing.
Leech, G. (1983). Principles of pragmatics. London: Longman.
Leech, G. (2005). Politeness: Is there an East-West Divide? Journal of Foreign Languages, 6(1): 1-30.
Lakoff, R. (1974). What you can do with words: politeness, pragmatics and performatives, Berkeley Studies in Syntax and Semantics 1 (16), 1-55.
Pan, Y., & Kádár, D. Z. (2011). Politeness in Historical and Contemporary Chinese. London: Bloomsbury Academic.
Pinto, D. (2011). Are Americans insincere? Interactional style and politeness in everyday America. Journal of Politeness Research, Language, Behaviour, Culture, (7): 215–238.
Rafiee, A. (1992). Variables of Communicative Incompetence in the Performance of Iranian Learners of English and English Learners of Persian. Unpublished PhD thesis, University of London.
Richard, J., (1980). Conversation. TESOL Quarterly 14, 413–432.
Rubin, J. (1983). “The Use of ‘Thank You’.” Paper presented at the Socio-linguistics Colloquium, TESOL Convention, Toronto: Canada.
Simmel, Georg. (1971). “The problem of sociology”, in Georg Simmel on individuality and social forms. Edited by Donald N. Levine. Chicago: Chicago Press. 23-35.  
Spencer-Oatey, H. (2005). “(Im) Politeness, Face and Perceptions of Rapport: Unpack Aging Their Bases and Interrelationships”. Journal of Politeness Research Language, Behavior, Culture, 1(1): 95-119.
Thomas, J. (1983). "Cross-Cultural Pragmatic Failure". Applied Linguistics, 4: 91-112.
Taussig, G. (2002). Coleridge and the Idea of Friendship. 1789-1804 Newark: University of Delaware Press.
Wierzbicka, A. (1991). Cross-Cultural Pragmatics: The semantics of human interaction. Berlin: Mouton de Gruyter Original edition, Berlin: Mouton de Gruyter.
Wolfson, N. (1983). “An Empirically based analysis of complimenting in American English”. In N. Wolfson and E. Judd (Eds.), Sociolinguistics and Language Acquisition. Rowley, MA: Newbury House. 82-95
 
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
بهار و تابستان 1402 به یاد دکتر کورش صفوی (1335-1402)
شهریور 1402
صفحه 129-151
  • تاریخ دریافت: 12 خرداد 1402
  • تاریخ بازنگری: 07 شهریور 1402
  • تاریخ پذیرش: 07 شهریور 1402