استعاره دستوری اسم‌سازی و بازنمایی ایدئولوژیک در گفتمان سیاسی برجام: رویکرد دستور نقش‌گرای نظام‌مند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانش آموخته دکتری زبان شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار زبان‌شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

4 استاد زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران، ایران

5 استاد زبان شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین چگونگی برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی کنش‌ها‌ و واکنش‌ها در بازنمایی ایدئولوژیک متن، به دنبال یافتن پاسخی به این پرسش است که یک گفتمان سیاسی، چگونه از فرایند اسم‌سازی برای توصیف وقایع و رخدادها بهره می‌برد و این کاربرد در خدمت چه اهدافی است. بدین منظور متون سخنرانی رؤسای جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا پس از امضای توافق هسته‌ای برجام در سال 2015 از نگاه گفتمان‌شناسی انتقادی انتخاب شده است. در بخش اول تحلیل داده‌ها تعداد 508 بند شناسایی و تحلیل شده است، که شامل متن کامل سخنرانی طرفین مذاکره است. در بخش دوم تحلیل‌ها، کاربرد استعاره دستوری اسم‌سازی در پوشش اخبار تحولات پیرامون توافق هسته‌ای، در بازه زمانی پس از خروج آمریکا از توافق لغایت گام پنجم ایران در کاهش تعهدات برجامی، در دو رسانه داخلی و دو رسانه خارجی مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است نقش اسم‌سازی در بازنمایی‌های متفاوت از رویدادی واحد در رسانه‌های گفتمان‌های رقیب، نمایان شود. داده‌های این بخش نیز شامل 8 عنوان خبری از رسانه‌های چهارگانه فوق در پنج مقطع زمانی خاص است، که در آن‌ها تحولی عمده پیرامون توافق برجام صورت گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل‌ داده‌ها نشان داد هم در تنظیم متن سخنرانی دو رئیس‌جمهور و هم در پوشش تحولات سیاسی پیرامون توافق هسته‌ای توسط رسانه‌ها، استعاره‌های دستوری اسم‌سازی بیش از آنکه به دنبال حذف کنش‌گر از کانون توجه مخاطب باشد، به دنبال برجسته‌سازی خود کنش است و گفتمان‌های رقیب با این برجسته‌سازی‌ها به دنبال القای معنای موردنظر خود به مخاطب هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
آقاگل­زاده، فردوس(1391). «توصیف و تبیین ساخت‌های زبانی ایدئولوژیک در تحلیل گفتمان انتقادی». جستارهای زبانی، 3 (2): 26-1.
احمدی، زینت؛ و رضاپور، ابراهیم (1393). «تحلیل گفتمان انتقادی استعاره دستوری اسم‌سازی و وجهیت در گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی: رویکرد ون‌دایک». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکدۀ علوم انسانی. دانشگاه سمنان.
رضاپور، ابراهیم (1394). «تحلیل انتقادی استعارۀ دستوری در گفتمان سیاسی روزنامه‌های داخلی». پژوهش­های زبان‌شناسی، 7 (1): 64-49.
رضاپور، ابراهیم؛ و احمدی، شیوا (1395). «کارکردهای استعارة دستوری اسم‌سازی در گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی: رویکرد ون‌دایک». علم زبان، 4 (6): 82-59.
مالمیر، علی؛ عامری، حیات، دبیرمقدم، محمد؛ آقاگل زاده، فردوس؛ و بهرامی خورشید، سحر (1400). «بازنمایی‌های ایدئولوژیک در گفتمان سیاسی برجام مطالعۀ موردی سخنرانی رؤسای جمهور ایران و آمریکا رویکرد نقش‌گرای نظام‌مند». زبان و زبان‌شناسی. 17 (34): 132-113.
مالمیر، علی؛ عامری، حیات، دبیرمقدم، محمد؛ و آقاگل‌زاده، فردوس (1401). «بازنمایی‌های ایدئولوژیک در رسانه: بررسی بازتاب تحولات برجام در رسانه‌ها بعد از خروج آمریکا لغایت گام نهایی ایران در کاهش تعهدات». علوم سیاسی (باقرالعلوم)، 25 (97): 131-106.
References
 
Dewi, N. P. R. (2023). An Analysis of Nominalization in Muniba Mazari’s Selected Speeches (Doctoral dissertation, Universitas Mahasaraswati Denpasar).
Devrim, D. Y. (2015). Grammatical Metaphor: What do we mean? What exactly are we researching? Functional Linguistics, 2(1), 3.
Fairclough, N. (2015). Language and Power. 3rd ed. New York: Routledge.
Fowler, R. et al. (1979). Language and Control. London: Routledge.
Fowler, R., Hodge, B., Kress, G., & Trew, T. (2018). Language and Control (1st ed.). London: Routledge.
Halliday, M. A. K., & Matthiessen, C. M. I. M. (1999). Construing Experience through Meaning: A Language-based Approach to Cognition. London/New York: Continuum.
Halliday, M.A.K., & Matthiessen, C.M.I.M. (2014). Halliday's Introduction to Functional Grammar (4th ed.). Routledge.
Heyvaert, L. (2003). Nominalization as grammatical metaphor. In: Simon-Vandenbergen, Taverniers & Ravelli (eds.) Grammatical Metaphor: Views from systemic functional linguistics, Amsterdam: Benjamins, 65-101.
Liardét, C. L. (2016). Nominalization and grammatical metaphor: Elaborating the theory. English for Specific Purposes. 44, 16-29.
Melrose, R. (2003). Having Things Both Ways: Grammatical Metaphor in a Systemic Functional Model of Language. In Simon-Vandenbergen, A. M. S., Taverniers, M. & Ravelli, J. L. (Eds.), Grammatical Metaphor: Views from Systemic Functional Linguistics. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Potter, L.I. (2016). Ideological representations and Theme-Rheme analysis in English and                                 Arabic news reports: a systemic functional approach. Functional Linguistics, 3, 1-20.
Simon-Vandenbergen, A. M., Ravelli, L. J., & Taverniers, M. (2003). Grammatical metaphor. Grammatical Metaphor. 1-460.
Susinskiene, S. (2008). Grammatical Metaphors as Ideological Micro-components of Political Discourse, Filologija,13, ISSN 1392-561X.
Taverniers, M. (2003). Grammatical metaphor in SFL: A Historiography of the Introduction and Initial Study of the Term, In: Simon-Vandenbergen, Taverniers & Ravelli (eds.) Grammatical Metaphor: Views from Systemic Functional Linguistics. (Current Issues in Linguistic Theory, 236.), Amsterdam: Benjamins, 5-33.
Thompson, G. (2009). Grammatical Metaphor and Success in Academic Writing. In: Introducing Applied Linguistics: Concepts and skills, 27-35.
Thomason, G. (1996). Introducing Functional Grammar. London: Edward Arnold.
Van Dijk, T. A. (2006). Discourse and Manipulation. Discourse and Society, 17(2), 359-383.
Xi, C. (2023). A Contrastive Study of the Deployment of Grammatical Metaphors in English and Chinese Political Discourses Based on Mode Differentiation. Journal of Beijing International Studies University, 45(1), 129.
Xiang, Q. (2022). Transitivity Analysis of Joe Biden’s Inaugural Address from the Perspective of Systemic Functional Grammar. Theory and Practice in Language Studies, Vol. 12, No. 1, pp. 165-169.
دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2
بهار و تابستان 1402 به یاد دکتر کورش صفوی (1335-1402)
شهریور 1402
صفحه 21-44
  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 30 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1402