گاهی رسا‏تر از کلام، خوانش خطبه 114 نهج البلاغه بر اساس نظریة گفتمان سکوت

صفاری, فرشته; گنجعلی, عباس; خرمی, مهدی; دلبری, حسن

doi:10.22034/jls.2025.142708.1195

گاهی رسا‏تر از کلام، خوانش خطبه 114 نهج البلاغه بر اساس نظریة گفتمان سکوت

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

³ دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

10.22034/jls.2025.142708.1195

چکیده

پژوهش حاضر با استناد به نظریة گفتمان سکوت به بررسی سطوح مختلف سکوت نوشتاری در خطبة 114 نهج البلاغه پرداخته‏است. این نظریه، سکوت را در سه سطح ساختاری، معنایی و کاربرد‏شناختی مورد بررسی قرار داده‏است. سکوت ساختاری که با حذف و ارجاع به مابعد شناخته می‏شود، به حذف یا مکتوم داشتن بخشی از پیام منجر می‏شود که از خلال گفته‏های کلامی و با دقت مخاطب رمز‏گشایی می‏شود. سکوت معنایی از خلال استعاره و مجاز‏های زبانی به جایگزینی دال مقصد به جای مبدأ به شکل‏گیری یک لایة جدید تفسیری منجر می‏شود. در سکوت کاربرد‏شناختی پیش‏انگاشت و دلالت تضمنی، دانش، تجربه، باور‏ها و اشتراکات کلامی گوینده و مخاطب در حذف بخش‏هایی از کلام مورد توجه قرار می‏گیرد. سکوت‏های موجود در این خطبة علی (ع) که با روش تحلیلی-توصیفی استخراج شده‏، گویای آن است که بیش‏تر نا‏گفته‏های کلامی از نوع ساختاری و از قسم حذف بوده که از لحاظ سبکی بر تقویت ساختار کلام و کنش‌مندی ذهن مخاطب مؤثر واقع شده‏است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات