بررسی نشانه‌شناختی داستان از منظر «خواندنی» و «نوشتنی» در نظریۀ رولان بارت: مطالعۀ موردی «فارسی شکر است» اثر جمالزاده و «س.گ.ل.ل.» اثر هدایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبانشناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

2 گروه زبان و ادبیات انگلیسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

اگرچه پژوهش در حوزه رده‌بندی متون ادبی به دو گروه بسته و گشوده با اقبال فراوانی روبرو شده است، اما متن‌پژوهی از منظر مفاهیم «خواندنی» و «نوشتنی» در رویکرد انتقادی و تأویلی رولان بارت کمتر صورت پذیرفته است. بدین منظور دو داستان کوتاه «فارسی شکر است» از مجموعۀ یکی بود یکی نبود اثر جمالزاده و «س.گ.ل.ل.» در مجموعه سایه‌روشن اثر هدایت انتخاب شده‌اند. این مطالعه با نگاهی تطبیقی دو اثر مذکور را در تقابل با یکدیگر قرار می‌دهد و سعی می‌کند مولفه‌های این دو نوع متن را در آنها بیابد. خوانش پیش‌رو بر آن است ویژگی‌های متن خواندنی را در داستان «فارسی شکر است» و سپس شاخصه‌های متن نوشتنی را در داستان «س.گ.ل.ل.» نمایان ‌سازد. بدین منظور، با اهتمام به «تحلیل متنی»، متون‌ نام‌برده را بر اساس قاعدۀ «رمزگان نشانه‌شناختی پنجگانه» مورد بررسی قرار می‌دهد. داستان‌های منتخب جداگانه تحلیل شده‌اند و یافته‌های پژوهش صرفاً معطوف به دو داستان مذکور است.

کلیدواژه‌ها


منابع فارسی
ایران­زاده، نعمت­الله، و دادخواه­تهرانی، مهدی (1395). دموکراسی ادبی: مفهوم مرکزی دیباچه یکی یود یکی نبود جمالزاده. نقدادبی، 9(33)، 109-128.
بارت، رولان (1970). اس/زد. ترجمۀ سپیده شکری­پور (1394)، تهران: نشر افراز.
جمالزاده، محمدعلی (1300). «فارسی شکر است» در مجموعه یکی بود یکی نبود. تهران: نشر الکترونیک (نشر بنگاه پروین، 1388).
شریفیان، مهدی، و رحمانی، کیومرث (1389). «نقد مکتبی داستان­های صادق هدایت.». شعر پژوهی (بوستان ادب)، 2(3)، 143-178.  https://doi.org/10.22099/jba.2012.312
طاهری، قدرت­الله، و اسمعیلی­نیا، فاطمه (1392). بازتاب جلوه­های معناباختی در آثار صادق هدایت.» متن پژوهی ادبی، 17(56)، 85-106.
غلامی، مجاهد (1386). سبک­شناسی داستان‌های جمالزاده. ادبیات داستانی، 108، 116-125.
کالر، جاناتان (1983). بارت. ترجمۀ حسین شیخ­الاسلامی (1390)، تهران: نشر افق.
مشتاق­مهر، رحمان، و کریمی­قره­بابا، سعید (1387). روایت­شناسی داستان‌های کوتاه محمدعلی جمالزاده. زبان و ادب فارسی، 51، 135-161.
مقدادی، بهرام (1397). دانش­نامۀ نقد ادبی از افلاطون تا به امروز. چاپ دوم. تهران: چشمه.
میر، محمد، مجوزی محمد، و تمیزی، احسان (1391). تحلیل روایت مرگ بونصر مشکان در تاریخ بیهقی با استفاده از رویکردهای تاویل گرایانه. ارائه­شده در همایش پژوهش­های ادبی دانشگاه شهید بهشتی، دوره 6.
میزبان، جواد، تقوی محمد، و مهدوی، محمدجواد (1396). کاربرد و کارکرد مثل در مجموعه داستان یکی بود یکی نبود جمال­زاده.» فرهنگ و ادبیات عامه (ویژه­نامه قصه­شناسی)، 12، 197-220.
هدایت، صادق (1312). «س.گ.ل.ل.» در مجموعه سایه­روشن. تهران: چاپ سینا (1332).
References
Allen, G. (2003). Roland Barthes. London & New York: Routledge.
Barthes, R. (1970). S/Z. Translated by Sepideh Shokripoor (2015), Tehran: Afraz publication. [In Persian]
Booth, W. (1979). Critical Understanding. Chicago, Illinois: University of Chicago Press.
Culler, J. (1983). Barthes. Translated by Hossein Sheikholeslami (2011). Tehran: Ofoq Publication. [In Persian]
Dupré, L. (1993). Passage to Modernity: An Essay in the Hermeneutics of Nature and Culture. Massachusetts: Yale University Press.
Gholami, M. (2007). “the Style of Jamalzadeh.” Literary Fiction. 108, 116-125. [In Persian]
Giddens, A. (1991). Modernity and Self-Identity. Cambridge: Polity Press.
Giddens, A. (1990). The Consequences of Modernity. Malden: Stanford University Press.
Hall, S. & Bram G. (editors). (1993). Formations of Modernity: Understanding Modern Societies. Cambridge: Polity Press.
Hedayat, S. (1933). “S.G.L.L.” in Light-Dark. Tehran: Sina publication. [In Persian]
Iranzadeh, N., & Dadkhah Tehrani, M. (2016). “On the Notion of Literary Democracy in Jamlzadeh’s Forward to Yeki Bud Yeki Nabud.” Literary Criticism. 9(33), 109-128. [In Persian]
Jamalzadeh, M. A. (1921). “Persian is Sugar” in Once upon a Time. Tehran: Parvin Electronic Publications (2009). pp 2-7. [In Persian]
Meghdadi, B. (2018). An Encyclopedia of Literary Criticism: From Plato Until Today. Tehran: Cheshmeh Publication. [In Persian]
Mir, M., Mojavezi, M., & Tamizi, E. (2012). “Analyzing the Narrative of Bunser Mishkan’s Death in Beyhaqi History Using Interpretive Approaches.” Shahid Beheshti Literary Research Conference. [In Persian]
Mizban, Javad, Taghavi, Mohammad and Mahdavi, Mohammad Javad (2017). “Application Forms and Functions of Proverbs in the Collection of Short stories Yeki Bood -Yeki Nabood of Jamalzadeh.” Culture and Folk Literature. vol. 5, no. 12. pp 197-220. (In Persian)
Moshtaghmehr, R., & Karimi Gharababa, S. (2008). “Narratology of Mohammad Ali Jamalzadeh’s Short Stories.” Persian Language and Literature. vol. 51, no. 207. pp 135-161. [In Persian]
Lodge, D., & Nigel W. (2000). Modern Criticism and Theory. 2nd Ed., New York: Longman.
Peck, J., & Martin C. (2002). Literary Terms and Criticism. 3rd Ed., London: Palgrave.
Sharifian, M., & Rahmani, K. (2010). “Criticism of Sadegh Hedayat Stories.” Bostan Adab. 3, 143-178. [In Persian]
Taheri, Q., & Esmaily Nia, F. (2013). “Reflection of Absurdist Effects on the Works by Sadeq Hedayat.” Literary Text Research. 17(56), 85-106. [In Persian]