تحلیل تطبیقی معنایی و واجی واژه‌های گویش ولاتی با زبان پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

گویش ولاتی، از زمرۀ گویش‌های دیرین و مرکزی ایران است که در بخش‌هایی از استان‌ اصفهان بدان تکلم می‌شود. این گویش به دلیل کم‌توجهی نسل نوین نسبت به آن و نیز کم‌کوشی پژوهشگران در زمینۀ انجام پژوهش‌های مرتبط با آن همانند بسیاری از گویش‌های ایرانی در معرض خطر نابودی و فراموشی قراردارد. پژوهش پیش رو، رویکردی تطبیقی دارد. شیوۀ آن توصیفی- تحلیلی است و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت می‌گیرد. از این رو در این پژوهش، 1821 واژۀ گویش ولاتیِ بخشِ جرقویه (گرکویه) علیا واقع در جنوب شرقی شهرستان اصفهان با واژگان زبان پهلوی از نظر معنایی و ساختاری مقایسه شده‌است تا بدین طریق پیوند واژگانی این گویش با زبان پهلوی مشخص و اثبات گردد. دستاورد پژوهش نشانگر این است که بخش قابل توجهی از واژگان گویش ولاتی در معنا و ساختار با واژگان زبان پهلوی اشتراک و تشابه دارند. از میان این واژه‌ها50 واژه با واژگان معادل خود در زبان پهلوی معنا و ساختاری کاملاً مشابه دارند. 430 واژه با واژگان معادل خود در زبان پهلوی معنایی کاملاً مشابه و اندک تفاوتی در ساختار دارند و 15 واژه با واژگان معادل خود در زبان پهلوی اندک تفاوتی در معنا و ساختار دارند. بیشترین تعداد واژگان مشترک و مشابه گویش ولاتی و زبان پهلوی به گیاهان، میوه‌ها و خوراکی‌ها و کم‌ترین تعداد آن نیز؛ به آفت‌ها، بیماری‌ها و واژه‌های وابستۀ آن اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع  فارسی
ابوالقاسمی، محسن (1393). تاریخ زبان فارسی. تهران: انتشارات سمت. چاپ سیزدهم.
اُرانسکی، یوسیف (1378). زبان‌های ایرانی، ترجمة علی‌اشرف صادقی. تهران: انتشارات سخن. چاپ اول.
اُرانسکی، یوسیف (1379). مقدمۀ فقه‌اللغۀ ایرانی، ترجمة کریم کشاورز. تهران: انتشارات پیام. چاپ دوم.
باقری، مهری (1380). واج‌شناسی تاریخی زبان فارسی. تهران: نشر قطره. چاپ اول.
بهار، محمدتقی (1390). سبک­شناسی (تاریخ تطور نثر فارسی). جلد 1. تهران: انتشارات زوار. چاپ چهارم.
تفضلی، احمد (1389). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن. چاپ ششم.
دبیرمقدم، محمد (1393). رده­شناسی زبان­های ایرانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت.
زمردی، حمیرا (1393). تاریخ تحلیلی زبان فارسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم.
سدهی، سیمین و شهلا رقیب دوست (شهریور 1394). «بررسی و مقایسۀ ساختار افعال زمان گذشته در گویش ولاتی و کلیمیان    اصفهان»، علم زبان، 3 (4)، 7-34.
شفیعی نیک‌آبادی، علی (1376). گرکویه (جرقویه): سرزمینی ناشناخته بر کران کویر. اصفهان: انتشارات غزل.
صادقی، زین‌العابدین (1397). فرهنگ موضوعی گویش حسن‌آباد جرقویه علیا. پایان‌نامۀ ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی- بنیاد ایران‌شناسی.
طاهری، اسفندیار و مریم  نیک‌بخت (خرداد 1399). «پیکانی، از گویش مرکزی ایران در جرقویۀ اصفهان». زبان­شناسی گویش­های ایرانی، 5 (1)، 155-179.    
فرشید ورد، خسرو (1392). دستور مفصل امروز. تهران: انتشارات سخن. چاپ چهارم.
فره‌وشی، بهرام (1388). فرهنگ فارسی به پهلوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ چهارم.
فره‌وشی، بهرام (1390). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ ششم.
کلباسی، ایران و رؤیا قنادی (آذر 1389). «ساختمان فعل در گویش جرقویه (ولتی) از دیدگاه رده­شناسی». زبان و زبان­شناسی، 3 (6)، 123-103.
مطوری، حسین و الخاص ویسی و بهمن گرجیان و مهران معماری (1400). «بازنمایی خط ذهنی زمان در ساختار زبانی گویشوران فارسی‌زبان».، زبان ‌پژوهی، 13(41)، 32-9.
معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی، جلد 1 و 4. تهران: انتشارات امیرکبیر. چاپ بیست و پنجم.
مکنزی، د.ن (1373). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. چاپ اول.
ناتل­خانلری، پرویز (1365). تاریخ زبان فارسی. جلد 1. تهران: نشر نو. چاپ دوم.
                                                                                                                                                          
References
Abolghassemi, M. (2014), A History of Persian Language, 13, Tehran: Samt. [in persian].
Bahar, M.T. (2011), Stylistics (History of Persian Prose Evolution), 1(4), Tehran: Zavvar. [in persian].
Baqeri, M (2001), Historical Phonology of Persian Language, 1, Tehran: Qatreh. [in persian].
Debirmoghadam, Mohammad (2013). Taxonomy of Iranian languages. second edition. Tehran: SAMT Publications. [in persian].
Farhvashi, B. (2009). Persian Pahlavi Dictionary, 4, Tehran: Tehran University. [in persian].
Farhvashi, B. (2011). Pahlavi Dictionary, 6, Tehran: Tehran University. [in persian].
Farshidvar, K. (2013). Detailed Today Grammar,  4, Tehran: Sokhan. [in persian].
Kalbasi. I., & Ghannadi, R. (2007). “Verb Structure in Jarquye Dialect”, Language and Linguisics, 3(6), 103- 123. [in persian].
Mackenzie, D.N. (1994), A Concise Pahlavi Dictionary, Translated by Mahshid Mirfakhraei, Tehran: Institute For Humanities and Cultural Studies. [in persian].
Matoori, H., Veysi, E., Gorjian, B., & Memari, M. (2021). Representation of Mental Timeline in the Language Structure of Persian Speakers. ZABANPAZHUHI (Journal of Language Research), 13(41), 9-32. [in persian].
Moin, M. (2009), Persian Dictionary, 1 & 4, (25), Tehran: Amirkabir. [in persian].
Natel Khanlari, P. (1986), A History of Persian Language, 1 (2), Tehran: Nashrenow. [in persian].
Oranski. I.M. (1999), Iranian Languages, Translated by Aliashraf Sadeqi, 1, Tehran: Sokhan. [in persian].
Oranski. I.M. (2000), Introduction to Iranian Philology, Translated by Karim Keshavarz, 2, Tehran: Payam. [in persian].
Sadeghi, Z. (2018), A Thematic Dictionary of the Hassan Abad Jarquye-ye Olya Dialect, A Master Thesis, Tehran: Shahid Beheshti University- Iranology Foundation. [in persian].
Sedehi, S & Raghibdoust, Sh. (2015), “The Structure of the Past Tense Verbs in “Velatiand “Isfahan Jewish” Dialects: A Comparison”, Language Science, 3 (4), pp 7- 34. [in persian].
Shafieiye Nikabadi, A. (1997), Gharkuya (Jarquya): Unknown Land on the Edage of the Desert, Isfahan: Ghazal. [in persian].
Tafazoli. A. (2010), History of pre-Islamic Iranian Literature, By the Efforts of Jaleh Amoozgar, 6, Tehran: Sokhan. [in persian].
Taheri, E & Nikbakht, M. (2020), “Peykani: a Central Iraniam Dialect in the Jarquya District”, Journal of Iranian Language Linguistics, 5(1), 155- 179. [in persian].
Zomorrodi, H. (2014), The Analytical History of Persian Language, 2, Tehran: Tehran University. [in persian].