در نوشتار پیشِ‌رو با رویکرد تاریخی، فرایند افراشتگی درزمانی واکه در چارچوب واج‌شناسی زایشی چامسکی و هله (1968) در بافت‌های گوناگون واجی در گویش کردی سنقرکلیایی بررسی شده است. فرایند افراشتگیِ درزمانی واکة افتادة /a/ به واکة میانیِ [e]؛ واکه‌های میانی /e/ و /e:/ به واکة افراشتة [i]؛ و واکة میانی /o:/ به واکة افراشتة [u] از نظر درزمانی در واژه‌های نمونه ارائه شده، از شکل فارسی میانه تا دورة نو در این گویش بررسی شده است. داده‌های این پژوهش به دو شیوة بررسی اسناد مکتوب تاریخی و مصاحبة میدانی از گویشوران بومی گردآوری شده‌اند. واژه‌های نمونة بررسی شده در پژوهش حاضر برگرفته از فرهنگ مردوخ (1392) است. در این جستار مشخص شد که فرایند افراشتگی درزمانی واکة در گذر از دورة باستان به دورة نو در این گویش در بافتِ هم‌نشینی واکه‌ها با همخوان‌هایِ افراشتة لثوی-کامیِ /ʃ/، /ʒ/، /ʧ/، /ʤ/؛ نرمکامی‌هایِ /ŋ/، /g/، /k/ و خیشومی‌هایِ /m/ و /n/ رخ داده است.
)