مفهوم سازی های فرهنگی «زندگی» در قرآن کریم با تأکید بر حیطه اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

زبان شناسی فرهنگی به بررسی رابطه بین زبان و فرهنگ و تأثیر متقابل آن ها می‌‌پردازد، در این دیدگاه زبان زیر مجموعه ای از فرهنگ به شمار می‌‌آید که ویژگی های گوناگون فرهنگ را منعکس می‌‌کند. از ابزارهایی که زبان شناسی‌فرهنگی برای رسیدن به هدف خود از آن بهره‌گرفته است استعاره‌های مفهومی‌است؛ چرا، که استعاره‌های مفهومی‌به طور اتفاقی ساخته نمی‌‌شوند، بلکه بر اساس کنش‌های متقابل و پایدار با فرهنگ پایه ریزی می‌‌شوند. مطالعه ی حاضر به مفهوم‌سازی «زندگی» در قرآن با تمرکز بر گونه‌های اقتصادی رایج نزد مردمان عصر نزول پرداخته است تا از این طریق بازتاب گونه‌های رایج در مفهوم سازی «زندگی» را در کل آیات قرآن بکاوند. بررسی‌های صورت گرفته حاکی از آن است که در می‌ان گونه‌های رایج اقتصادی، گونه «تجارت» با بسامد بالاتری نسبت به سایر گونه‌ها در مفهوم سازی استعاری «زندگی» بکار گرفته شده است و پس از آن شاهد مفهوم‌سازی «زندگی» از طریق گونه‌های اقتصادی زراع، دامدار، شکار، غارت و صنعتگری هستیم. داده‌ها بیانگرآن است قرآن از الگوهای رایج در فرهنگ برای مفهوم‌سازی و تولید استعاره‌های حوزه «زندگی» بهره گرفته است و پس از نزدیکی به اندیشه مخاطب با تولید استعاره‌های مفهومی‌و به کارگیری آن درون روابط جدید به ایجاد الگوهای جدید و انتقال جهان بینی الهی در حوزه «زندگی» می‌‌پردازد. استعاره‌های بکارگرفته شده در حوزه مزبور نه تنها منعکس کننده الگوهای فرهنگی موجودند، بلکه الگوهای جدید تولید می‌‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع  فارسی
 اجتهادی، ابوالقاسم (1363). وضع مالی و مالیه مسلمین. تهران، انتشارات صدا و سیما، چاپ اول.
 ایزوتسو، توشیهیکو(1388). خدا و انسان در قرآن. ترجمۀ احمد آرام، چاپ ششم، تهران، شرکت سهامی‌انتشار.
 بلاذری، ابی الحسن(1398). فتوح البلدان. بیروت، دارالکتب العلمیه.
 پور ابراهیم، شیرین (1393). مفهوم‌سازی زندگی در زبان قرآن. زبان پژوهی، 6(10): 63-84.
 پیگولوسکتیا، نیناویکتوروونا(1372). اعراب: حدودمرزهای روم شرقی و ایران در سده‌های چهارم ششم میلادی. مترجم: عنایت‌ الله رضا ؛ خطاط: محمد احصایی، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 تقوی، هدی (1395). «تفاوت قشربندی اجتماعی در مناطق شمالی و جنوبی جزیرة العرب و منطقه حجاز در آستانه ظهور اسلام». تاریخ اسلام،17(4): 53-84.
 جوادی آملی، عبدالله(1387).معاد در قرآن. چاپ چهارم، قم، مرکز نشر اسراء.
 جوادی آملی، عبدالله (1388).تسنیم. قم،  مرکز نشر اسراء.
 جوادی آملی، عبدالله(1389).تسنیم. قم،  مرکز نشر اسراء.
 خادمی‌ غلامرضا و ابوالحسنی چیمه زهرا ( 1400). مفهوم‌سازی‌های فرهنگی «مرگ» در گویش بختیاری زز و ماهرو. جستارهای زبانی؛ ۱۲ (۶) :۳۱-۱
 راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن‏. چاپ اول، بیروت‏، دارالعلم الدار الشامیة.
 ریویر،کلود (1395).در آمدی بر انسان‌شناسی. مترجم: ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.
 مرتضی زبیدی، محمد بن محمد (۱۴۱۴). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت - لبنان: دار الفکر.
 سالم عبدالعزیز (1380). تاریخ عرب قبل از اسلام. مترجم: باقر صدری نیا، تهران، انتشارات علمی ‌فرهنگی.
 شیرزاد، محمد حسین (1393). مفهوم ربا در فضای نزول قرآن. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه امام صادق (ع).
 ضیف، شوقی (1960). العصر الجاهلی. قاهره، دارالمعارف.
 طباطبائی، سید محمد حسین (1417). المیزان فى تفسیر القرآن‏. چاپ پنجم، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
 عسکری، ابوهلال (1418). الفروق اللغویه. قاهر، دارالعلم و الثقافه.
 علی، جواد (1413). المفصل فی تاریخ العرب قبل السلام. بیروت، دارالعلم للملائین.
 فائز، قاسم (1390). سیمای عرب جاهلی. تهران، انتشارات علمی‌فرهنگی.
 فروخ، عمر (1969). تاریخ الادب العربی. بیروت، دارالعلم للملایین.
 قرایی مقدم، امان ا... (1394). انسان‌شناسی فرهنگی. تهران، ابجد.
 کوچش، زلتان (1393). مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. ترجمه: شیرین پورابراهیم، تهران، سمت.
 کوهساری، رضا (1390). بررسی تأثیر جنگ‌های ایران و بیزانس بر تغییر جاده‌های تجاری در عهد ساسانی. پژوهشنامه تاریخ،7(25): 1-16.
 گیررتس، دیرک ( 1395). نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی. ترجمه: کوروش صفوی، تهران، انتشارات
 لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک (1394). استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌‌کنیم. ترجمه: ‌هاجر آقا ابراهیمی‌، تهران، نشر علم.
 مصطفوى، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مهرابی، معصومه؛ امرائی، ایوب. (1399). نقش استعاره در فرهنگ‌کاوی زبان؛ مطالعۀ موردی استعارۀ «دنیا به مثابه بازار» در قرآن کریم از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی-فرهنگی.  پژوهش‌های ادبی قرآنی. 8(1): 152-125
 ناجی، محمدرضا (1380). جزیرة العرب  وحجاز. دایرة المعارف اسلامی‌، ج 18و20.
 نادری قره‌بابا، حسین (1388). تجارت ایران در دورۀ ساسانیان. تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
 ورّام بن ابی فراس، مسعود بن عیسی (1410). محموعۀ ورام. قم، انتشارات کتبه فقیه.
References
Kövecses, Z. (2002). Metaphor: A Practical Introduction. New York, NY: Oxford University Press
Kövecses, Z. (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge: Cambridge University Press
Rivière, C. (1997), Introduction à l'anthropologie, Paris: Hachette
Sharifian, F. (2011) Cultural Conceptualizations and Language. Amsterdam: John Benjamin’s,
Sharifian, F., & Palmer, G. B. (2017), Applied Cultural Linguistics. Amsterdam: John Benjamin’s
Tylor, E. B. (1871). Primitive Culture. London: John Murray.
Yu. N. (1998). The Contemporary Theory of Metaphor, A Perspective from Chinese. Amsterdam: John. Benjamin