تحلیل گفتمان زیست محیطی در آثار علی اشرف درویشیان: مطالعة موردی مجموعه داستان‌های آبشوران و همراه آهنگ‌های بابام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، کردستان، ایران

2 دانشجوی دکتری ، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، کردستان، ایران

چکیده

زبانشناسی زیست‌محیطی از دانش‌های بینارشته‌ای معاصر است که به مطالعه و بررسی ارتباط بین زبان و محیط زیست می‌پردازد. پیوند میان زبان و محیط زیست بر پایة نحوة برخورد انسان‌ها با جهان طبیعت است که متأثر از دیدگاه‌ها، مفاهیم و جهان‌بینی‌ها است و تمام این‌ها در زبان شکل می‌گیرد. در همین راستا در پژوهش حاضر با استفاده از شیوۀ پژوهش توصیفی – تحلیلی به مطالعة تأثیرپذیری علی اشرف درویشیان (1320-1396ه.ش) از زبان‌شناسی زیست محیطی و نحوة انعکاس آن در آثار منتخب او (آبشوران و همراه آهنگ‌های بابام) می‌پردازیم. درویشیان در خانواده‌ای کم برخوردار و در حاشیۀ شهر کرمانشاه – آبشوران- متولد شد. به همین خاطر او از کودکی شاهد فقر گسترده‌ای بود که گریبانگیر خانواده شده بود. لذا طبیعت و محیط پیرامونی او به نحو خشنی اوضاع را برای این قشر از مردم سخت‌تر کرده بود. این ارتباط دو سویۀ طبیعت و زندگی طبقۀ فرودست به نحو بارزی درویشیان را تحت تأثیر قرار داده بود که در این پژوهش در قالب دسته‌بندی‌هایی شامل «برجسته‌سازی»، «هویت»، «محوسازی»، «قالب‌ها و قالب‌سازی» و «واقع‌بودگی»‌ نشان داده شده است. تفسیر موارد ذکر شده نشان از آن دارد که زیست‌بوم، نقش بسیار زیادی در شکل‌گیری واقعیت و طرز تلقی آن، نامگذاری‌ها، ایدئولوژی و سلطۀ آن بر مردم فرودست دارد. این داستان‌ها بازنمایی واقع‌گرایانه از زندگی افرادی بود که نقش طبیعت را در ارتباط با زندگی و روح و روان خود به خوبی درک کرده بودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
آسابرگر، آرتور (1398). تحلیل گفتمان کاربردی. ترجمۀ حسین پاینده، تهران: مروارید.
اتنبرو، دیوید؛ هاگز، جانی (1400). زندگی روی سیارۀ ما: آنچه خود شاهد آن بوده­ام و تصویری از آینده. ترجمۀ سید علیرضا نباتی، تهران: کتاب کوله­پشتی.
استیبی، آرن (١٣٩٥). زبان‌شناسی زیست محیطی. ترجمۀ فردوس آقا‌گل‌زاده، تهران: نویسه پارسی.
اکلشال، رابرت (1390). مقدمه­ای بر ایدئولوژی­های سیاسی. ترجمۀ محمد قائدشرفی، تهران: نشر مرکز.
بارکر، کریس (1401). مطالعات فرهنگی؛ نظریه و عملکرد. ترجمۀ مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
باشلار، گاستون (1394). آب و رؤیاها، ترجمۀ مهرنوش کی­فرخی، آبادان: پرسش.
بنسون، جان (1382). اخلاق محیط­زیست: مقدمات و مقالات. ترجمۀ عبدالحسین وهاب­زاده، مشهد: جهاد دانشگاهی.
بهروزی، سجاد؛ فنائی، ابوالقاسم (1401). دین و اخلاق محیط­زیست: از تعارض تا اجتماع هم­پوش. قم: دانشگاه مفید.
پارساپور، زهرا؛ حسن­پور، هیوا (1401). «تقدس و هویت یافتگی شخصیت در سایه طبیعت، پیوند شخصیت و طبیعت در رمان سوران سرد». روایت­شناسی، 6(11): 63-41.
پارساپور، زهرا (١٣٩٢). دربارۀ نقد بوم گرا، ترجمۀ عبدالله نوروزی. حسین فتحعلی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پارساپور، زهرا (١٣٩٢). نقد بوم گرا. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطات فرهنگی.
پارساپور، زهرا (١٣٩٥). ادبیات سبز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پرتوی، پروین (1394). پدیدارشناسی مکان. تهران: فرهنگستان هنر.
پورمند، حسنعلی؛ محمودی‌نژاد، هادی؛ رنج آزمای آذری، محمد (1389). «مفهوم مکان و تصویر ذهنی و مراتب آن در شهرسازی از دیدگاه کریستین نُوربری شولتز در رویکرد پدیدارشناسی». مدیریت شهری»، 8(26): 92-79.
حسن­پور، هیوا؛ پارساپور، زهرا (1401). «تحلیل­گفتمان آگهی­های بازرگانی بوم­محور(مطالعۀ موردی: ایزی­پک، پاپیا، کریستال کوالا، آیری­پلاست)». مطالعات میان­رشته­ای در رسانه و فرهنگ، 12(1): 126-107.
حلوسی، پروانه؛ تشکری، منوچهر؛ گلیزاده، پروین (1398). «کیفر مقدّس، تحلیل بوم­گرایانۀ رمان آخرین سفر زرتشت». ادبیات پارسی معاصر، 9(2):  123-111.
درخشه، جلال (1384) «جستاری در اندیشۀ بوم­گرایی». دانش سیاسی، 1(1): 180-159.
درویشیان، علی­اشرف (1383). همراه آهنگ­های بابام. تهران: نشر چشمه.
درویشیان، علی­اشرف (1400). آبشوران. تهران: نشر چشمه.
ذوالفقارخانی، مسلم (1399). «بوم­گرایی در آثار نیما یوشیج و رالف والدو امرسون».  نقد زبان و ادبیات خارجی، 17(24): 276-247.
رادمنش، محمد (1395). جنایت علیه محیط­زیست. هران: ایرانیکا.
رستمی، زهرا (1391). «بوم­گرایی در آثار نویسندگان کرمانشاهی با تکیه بر سه اثر از علی محمد افغانی، علی‌اشرف درویشیان و منصور یاقوتی». دانشگاه پیام نور، تهران.
ریون، پیتر اچ.؛ هاسن زال، دیوید ام.؛ هیگل، مری کاترین؛ گیفت، نانسی وای.؛ برگ، لیندا آر. (1399). محیط­زیست، ترجمۀ محمدرضا افضلی. تهران: شرکت انتشارات فنی ایران.
صادقی، شهپر (1396). «تشبیه در اقلیم داستان، بررسی تشبیهات اقلیمی در داستان­های پنج حوزۀ اقلیم­نویسی ایران». مطالعات زبانی و بلاغی، 8(16): 222-189.
صدیقی، سردار (1399). تغییر اقلیم. تهدید هزارۀ سوم. تهران: شرکت کیمیا خردپارس.
عادلی، هدیه (1399). مدیریت محیط­زیست با رویکرد معماری پایدار. تهران: پیام مؤلف.
قطره، فریبا؛ پشتوان، حمیده؛ دستنایی، مهناز (1394). «رویکرد زیست‌محیطی در پژوهش‌های زبان». زبان‌شناخت، 6(11): 243-231.
کرمی­چمه، یوسف؛ هدایتی­زاده، هاجر (1402). «تحلیل گفتمان بوم­گرایی در آثار علی اشرف درویشیان (مطالعۀ موردی: ­مجموعه داستان­های آبشوران و همراه آهنگ­های بابام)». تحلیل گفتمان ادبی، 1 (1)، 129-109.
 مقداری، صدیقه سادات (1400). «تحلیل رویکردهای محیط زیستی از منظر زبان‌شناسی محیط زیستی». محیط زیست و توسعه، 12(23):120-105.
موتنر، گرلینده (1397). گفتمان و مدیریت. ترجمۀ روح­اله عطایی، تهران: لوگوس.
نیس، آرنه (1399). بوم­شناسی، اجتماع و سبک زندگی. ترجمۀ نسرین خسروی، تهران: بان.
ویسی، الخاص (1386). «ریشه‌شناسی واژه‌های آب و آتش و باد در فرهنگ و ادبیات ایرانیان از دیدگاه زبان‌شناسی زیست‌محیطی». ویژه زبان و ادبیات فارسی، 3(5):80-70.
یوما، راجر پرمن؛ مک­گیل­ری، جیمز (1382). اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی. ترجمۀ حمیدرضا ارباب، تهران: نشرنی.  
References
Gu, Y. & Guo, F. (2023). An Ecological Discourse Analysis of Border Town from the Interpersonal Function Perspective: A Literature Review. International Journal of Linguistics, Literature and Translation, 6(3): 71-79.