تحلیل نقش نظام‎ ها و عوامل نشانه‎ معناشناختی در حکایتی از گلستان در شکل ‎گیری سبک زندگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران

چکیده

نظام های گفتمانی از مباحث با اهمیت در نشانه‌-معنی‌شناسی به شمار می‌روند. این نظام‎‌ها در تعریف نوع روابط افراد و شکل‎گیری نظام قدرت نقشی بسزا ایفا می‌کنند. در پژوهش حاضر، داده‌ها به روش کتابخانه‌ای از حکایت بیست و سوم باب نخست گلستان  که محل نمایش روابط صاحبان قدرت و زیردستان آنان بوده انتخاب شده و به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار گرفتند. نگارنده در مرحلۀ نخست به‌دنبال شناسایی نظام‌‎ها و عوامل گفتمانی در این حکایت و درنهایت نقش این عوامل در شکل‌‎گیری سبکی خاص از زندگی است. ازآن‎ جا که ارزش‌های نشانه‎-معنی‌شناختی در معناسازی و تعریف عوامل گفتمانی نقش‌آفرینی می‎‌کنند در این پژوهش به آن‌ها نیز پرداخته می‌شود. نتایج پژوهش نشان داد که در این حکایت نظام‎ گفتمانی کنشی به‎ گونه‌‎ای پیچیده حاکم است و گرچه باتوجه به موقعیت موجود انتظار مشاهدۀ نظام‌های گفتمانی شَوِشی و تنشی می‌رود، اما این امر رخ نمی‎‌دهد. همچنین، یافته‌ها نشان داد که سعدی با بهره‌گیری از راهکار تغییر عوامل گفتمانی و نیز دگرگونی ارزش‌ها کوشیده سبک تازه‌‎ای از زندگی را در این حکایت معرفی کند. در بررسی این حکایت از رویکردی از نشانه-معنی‌شناسی که توسط گرمس با عنوان مکتب پاریس مطرح گردیده بهره‌گیری شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع فارسی
اسکولز، رابرت (1398). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: آگاه. چاپ چهارم.
بابک‎معین، مرتضی (1395). ابعاد گمشدۀ معنا در نشانهشناسی روایی کلاسیک. تهران: علمی و فرهنگی.
خراسانی، فهیمه، غلامحسین زاده، غلامحسین، شعیری، حمیدرضا (1394). «بررسی نظام گفتمانی شَوِشی در داستان سیاوش». پژوهشهای ادبی، 12(48): 54-35.
سعدی، مصلح بن عبدالله (1398). گلستان. تهران: خوارزمی. چاپ چهاردهم.
شعیری، حمیدرضا (1381). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا (1384). تجزیه و تحلیل نشانهمعناشناسی گفتمان. تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا (1386). «بررسی انواع نظام‎های گفتمانی از دیدگاه نشانه‎معناشناختی». همایش زبانشناسی ایران، 1(7): 119-106.
شعیری، حمیدرضا (1388). «از نشانه‎شناسی ساخت‎گرا تا نشانه‎معناشناسی گفتمانی». نقد ادبی، 2(8): 51-33.
شعیری، حمیدرضا (1388). راهی به نشانهمعناشناسی سیال با بررسی موردی «ققنوس» نیما. تهران: علمی و فرهنگی.
شعیری، حمیدرضا (1391). نشانه‎معناشناسی دیداری نظریه‎ها و کاربرد‎ها. تهران: سخن.
شعیری، حمیدرضا (1398). نشانهمعناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس. چاپ دوم.
شعیری، حمیدرضا (1401) «دیدگاه نشانه‎شناختی-معناشناختی به سبک زندگی». پژوهشهای زبانشناسی: نظریه و کاربرد، 1(1): 136-123.
صاحبی، سیامک و فلاحی، محمدهادی (1389) «نظام های گفتمانی رایج در گلستان سعدی از منظر نشانه‎معناشناسی». نخستین همایش ملی ادبیات فارسی و پژوهش‎های میان‎رشته‎ای، بیرجند،
عباسی، علی (1395). روایتشناسی کاربردی تحلیل زبانشناختی روایت. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. چاپ دوم.
عباسی، علی (1395). نشانه‎معناشناسی روایی مکتب پاریس، جایگزینی نظریۀ مدلیته‎ها بر نظریۀ کنش‎گران: نظریه و عمل. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
عباسی، علی و مرادی، میترا (۱۳۹۶). «بررسی تولید معنا در نظام گفتمان روایی رمان «و اگر حقیقت داشت» اثر مارک لوی بر اساس الگوی مطالعاتی گرماس». نقد زبان و ادبیات خارجی، 14(19): ۲۷۸-۲۵۹.
کنعانی، ابراهیم (1394). «نظام ارزشی گفتمان در قصه‎ای از مثنوی؛ رویکرد نشانه‎معناشناختی». هشتمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی.
کنعانی، ابراهیم (1397). «تحلیل نظام شَوِشی در غزل کمال خجندی با رویکرد نشانه-معناشناختی». شعرپژوهی، 10(3): 140-119.
 
 
 
References
Bronwen, M; Felizitas, R. (2006). Key Terms in Semiotics. London & NewYork: Bloomsbury Academic.
Bertrand, D. (2000). Precis de semiotique litteraire. Paris: Nathan.
Fontanille, J., & Zilberberg, C. (1998). Tension and Signification, Sprimont. Belgique, Pierre Mardaga.